wat als vraag

Ontdek wat je kan doen wanneer “wat als vragen” je leven beheersen (2025)

De “wat als” vraag is iets wat we allemaal weleens in ons leven stellen. Het is die kleine, ogenschijnlijk onschuldige gedachte die ons brein overneemt en zich vermenigvuldigt tot eindeloze scenario’s. “Wat als ik faal?”, “Wat als ik ziek word?”, “Wat als dit nooit beter wordt?” – deze vragen kunnen ons gevangen houden in een web van onzekerheid en angst.

Voor mensen die worstelen met angstgedachten, zijn deze vragen vaak de katalysator voor een vicieuze cirkel van piekeren. “Wat als” vragen lijken misschien een manier om controle te krijgen over onzekere situaties, maar in werkelijkheid voeden ze juist onze angsten en houden ze ons vast in denkfouten. In dit artikel gaan we dieper in op waar deze gedachten vandaan komen, waarom ze zo moeilijk zijn om los te laten, en wat je kunt doen om ze te doorbreken.

Waarom stellen we ons steeds wat als vragen?

Biologische en psychologische oorzaken van piekergedrag

Onze hersenen zijn van nature gericht op overleving. Eeuwenlang hebben onze voorouders moeten anticiperen op gevaren in hun omgeving om te kunnen overleven. Dit vermogen om problemen en risico’s te voorzien, heeft ons geholpen in levensbedreigende situaties. Maar in onze moderne wereld, waar fysieke bedreigingen minder prominent zijn, is dit overlevingsmechanisme nog steeds sterk aanwezig. Dit verklaart waarom ons brein geneigd is om te piekeren en ons constant “wat-als” vragen stelt. Wat als er iets misgaat? Wat als ik niet voorbereid ben?

Psychologisch gezien komt piekeren vaak voort uit een diepe angst voor het onbekende. Mensen hebben een sterke behoefte aan zekerheid, en wanneer die ontbreekt, vullen onze gedachten automatisch de leemtes op met worst-case scenario’s. “Wat als” vragen zijn een manier waarop ons brein probeert om controle te krijgen over situaties waar we geen volledige controle over hebben.

Het effect van onzekerheid op onze hersenen

Onzekerheid activeert het angstcentrum in de hersenen, de amygdala. Wanneer we worden geconfronteerd met een situatie waarin de uitkomst onzeker is, reageert dit deel van het brein alsof er direct gevaar dreigt. Dit veroorzaakt een stressreactie, waarbij ons lichaam in de “vecht of vlucht” modus schiet. De “wat als” vragen die volgen, zijn pogingen om die onzekerheid te verminderen. Helaas leidt dit vaak tot nog meer piekergedachten, omdat er altijd nieuwe “wat als” scenario’s zijn om over na te denken.

Hoe angst en controle ons leiden tot "wat als" vragen

Het stellen van “wat als” vragen is uiteindelijk een poging om controle te krijgen over angst. Wanneer we bang zijn voor wat er zou kunnen gebeuren, proberen we in gedachten elke mogelijke uitkomst te voorspellen. We denken dat als we de antwoorden op onze “wat als” vragen kunnen vinden, we ons veiliger zullen voelen. Maar in plaats van geruststelling te bieden, geven deze vragen voeding aan de angst.

“Waarom stel ik steeds wat als vragen?” is een veelgestelde vraag door mensen die worstelen met angst. Het antwoord ligt vaak in een diepgewortelde behoefte aan controle en het vermijden van onaangename emoties. In plaats van ons te helpen, zorgen “wat als” gedachten ervoor dat we vast blijven zitten in een cyclus van piekeren en vermijding.

Denkfouten die wat als vragen voeden

Wat zijn denkfouten en hoe beïnvloeden ze angst?

Denkfouten, ook wel cognitieve vervormingen genoemd, zijn patronen van verkeerd denken die ons vermogen om situaties objectief te beoordelen verstoren. Deze vervormingen zorgen ervoor dat we de werkelijkheid op een negatieve manier waarnemen, wat angst en onzekerheid verder versterkt. Vooral bij mensen met angstklachten komen denkfouten vaak voor en spelen ze een belangrijke rol in het in stand houden van “wat als” vragen.

Denkfouten zorgen ervoor dat onze “wat als” vragen niet alleen frequenter worden, maar ook steeds negatiever en onrealistischer. In plaats van rationeel te denken, laten we ons meeslepen door irrationele gedachten en angstige scenario’s.

Denkfouten zoals catastrofaal denken, zwart-wit denken en personaliseren

Er zijn verschillende soorten denkfouten die “wat-als” vragen kunnen voeden. Hier zijn drie van de meest voorkomende denkfouten die angstgedachten versterken:

  • Catastrofaal denken: Dit is misschien wel de meest voorkomende denkfout bij mensen die last hebben van “wat-als” vragen. Het gaat hierbij om het voorspellen van het allerergste scenario, zelfs als de kans daarop erg klein is. Voorbeeld: “Wat als ik een fout maak op mijn werk en ik meteen ontslagen word?” Dit soort denken voedt de angst en maakt het moeilijk om met onzekerheid om te gaan.

  • Zwart-wit denken: Deze denkfout houdt in dat we situaties zien in extreme termen, zonder oog voor nuance. Je ziet alles als ofwel een totale mislukking of een compleet succes, zonder tussenweg. Een voorbeeld: “Wat als dit mislukt? Dan is alles voor niets geweest.” Dit soort denken versterkt de druk en de angst om te falen.

  • Personaliseren: Hierbij neem je verantwoordelijkheid voor dingen waar je geen controle over hebt, waardoor je jezelf de schuld geeft van negatieve uitkomsten. Voorbeeld: “Wat als mijn vriend boos is omdat ik iets verkeerd heb gezegd?” Dit kan leiden tot een eindeloze reeks “wat-als” vragen waarbij je jezelf steeds verder de schuld geeft.

Voorbeelden van hoe denkfouten wat-als vragen versterken

De bovengenoemde denkfouten zorgen ervoor dat wat-als vragen eindeloos doorgaan. Stel je bijvoorbeeld voor dat je een presentatie moet geven op je werk. Je denkt: “Wat als ik een fout maak tijdens mijn presentatie?” Door catastrofaal denken stel je je voor dat je je baan verliest. Zwart-wit denken maakt het nog erger, want je gelooft dat als de presentatie niet perfect is, het volledig mislukt is. En door personaliseren denk je dat iedereen je slecht zal beoordelen en dat het allemaal jouw fout is.

Door deze denkfouten blijven wat-als vragen rondcirkelen in je gedachten, zonder dat ze ooit een bevredigend antwoord bieden. Dit maakt het moeilijk om uit de vicieuze cirkel van angst te ontsnappen.

De impact van wat als gedachten op je leven

Hoe "wat als" gedachten ons dagelijks functioneren beïnvloeden

“Wat-als” vragen lijken in eerste instantie onschuldig, maar wanneer ze voortdurend aanwezig zijn, kunnen ze ons dagelijkse leven diepgaand beïnvloeden. Wat begint als een enkele gedachte over een mogelijke uitkomst, kan al snel leiden tot eindeloze piekergedachten die ons ervan weerhouden om in het moment te leven. Hierdoor kunnen we vast komen te zitten in een spiraal van angst en onzekerheid, waarbij we onszelf steeds verder terugtrekken van kansen en ervaringen.

Bijvoorbeeld, iemand die continu denkt: “Wat als ik faal?” kan daardoor beslissingen uitstellen of vermijden. Dit leidt vaak tot zelfvervulling van die angstige voorspellingen, omdat het vermijden van actie nieuwe kansen blokkeert. De impact van deze gedachten reikt verder dan alleen piekeren; ze kunnen ons functioneren op werk, in relaties en op persoonlijk vlak sterk belemmeren.

Het belemmeren van beslissingen, relaties en persoonlijke groei

Mensen die vaak “wat-als” vragen stellen, merken vaak dat ze moeite hebben om beslissingen te nemen. Elke mogelijke uitkomst lijkt omgeven door onzekerheden, wat leidt tot verlamming. Deze verlamming ontstaat omdat er altijd wel een negatief scenario bedacht kan worden. Het gevolg? Uitstelgedrag, twijfel, en een gebrek aan vooruitgang.

Op relationeel vlak kunnen wat-als gedachten ons vermogen om op anderen te vertrouwen, ondermijnen. Bijvoorbeeld: “Wat als deze persoon mij verlaat?” of Wat als ik niet goed genoeg ben? Deze gedachten kunnen leiden tot angstige gehechtheid, vermijdingsgedrag of zelfs conflicten, omdat we anderen niet meer openlijk kunnen benaderen zonder angst voor afwijzing.

Daarnaast hebben wat-als gedachten een directe impact op onze persoonlijke groei. Door steeds stil te staan bij de mogelijke negatieve gevolgen van onze keuzes, houden we onszelf tegen om nieuwe dingen te proberen of risico’s te nemen die juist tot groei kunnen leiden. Dit kan leiden tot stagnatie en gevoelens van frustratie en ontevredenheid.

Waarom het moeilijk is om wat-als vragen los te laten

Angst heeft vaak de neiging om ons te verlammen, vooral wanneer het wordt gevoed door “wat-als” vragen. Deze vragen geven ons het gevoel dat we controle kunnen krijgen over een onzekere toekomst, maar in werkelijkheid houden ze ons vast in een spiraal van twijfel en piekeren. Het is alsof we voortdurend zoeken naar een manier om alle mogelijke uitkomsten te beheersen, maar hoe meer we proberen controle te krijgen, hoe dieper we in de angst terechtkomen.

Deze verlammende kracht van angst kan ons ervan weerhouden om stappen vooruit te zetten, beslissingen te nemen en te groeien. We raken gevangen in de angst voor het onbekende: “Wat als ik faal?” of “Wat als het niet lukt?” Het is precies deze angst die ons belemmert om verder te gaan, onszelf tegenhoudt om risico’s te nemen en onze potentie te ontdekken.

Maar zoals de dichter Erin Hanson het zo mooi verwoordt:

wat als je vliegt

Er wacht vrijheid op je, op de briesjes van de wind.
En jij vraagt: 'Wat als ik val?'
Oh, maar mijn liefste, wat als je vliegt?

Deze quote herinnert ons eraan dat de focus op wat er mis kan gaan ons ervan weerhoudt te zien wat er goed kan gaan. Wat-als gedachten zijn vaak gebaseerd op angst, maar ze negeren het enorme potentieel voor positieve veranderingen, groei en succes. In plaats van jezelf te laten verlammen door die angstige wat-als vragen, kan het bevrijdend zijn om te beseffen dat er ook ruimte is voor positieve mogelijkheden en dat we ons niet moeten laten remmen door onze angsten.

Praktische tips om wat-als gedachten te doorbreken

Hoewel het moeilijk kan zijn om wat-als gedachten los te laten, zijn er verschillende technieken die je kunt gebruiken om deze gedachten te doorbreken en meer rust en controle te krijgen. Hieronder bespreken we enkele praktische tips die je kunnen helpen om anders met wat-als gedachten om te gaan en je angst te verminderen.

Cognitieve Gedragstherapie (CGT): Je gedachten uitdagen

Cognitieve Gedragstherapie (CGT) is een bewezen methode om irrationele gedachten, zoals wat-als vragen, uit te dagen en te herstructureren. Een van de belangrijkste onderdelen van CGT is het leren herkennen van denkfouten en ze vervolgens uitdagen. Wanneer je merkt dat je in een wat-als gedachte verstrikt raakt, vraag jezelf dan af: “Is dit realistisch?” of “Wat is de kans dat het ergste scenario daadwerkelijk gebeurt?”

Het kan ook nuttig zijn om op papier je gedachten op te schrijven en er rationeel naar te kijken. Vaak merk je dat veel van de wat-als scenario’s overdreven zijn en gebaseerd op angst in plaats van realiteit.

  • Stel jezelf een positieve wat-als vraag: In plaats van je te concentreren op de negatieve uitkomsten, kun je proberen de wat-als vraag om te draaien naar een positieve variant. Bijvoorbeeld: “Wat als alles goed gaat?” of “Wat als ik dit wél kan?” Dit kan helpen om je mindset te veranderen en je gedachten een positieve wending te geven.

  • Doe een realiteitscheck: Vraag jezelf af hoe waarschijnlijk het is dat het gevreesde wat-als scenario zich werkelijk voordoet. Zijn er bewijzen die je zorgen ondersteunen, of zijn ze vooral gebaseerd op angst? Vaak zul je merken dat de kans op een negatief resultaat veel kleiner is dan je denkt.

  • Creëer een worst-case scenario oefening: Dit klinkt misschien tegenstrijdig, maar het helpt soms om jezelf voor te stellen wat er zou gebeuren als het ergste echt gebeurt. Stel je voor dat het ergste scenario uitkomt, en bedenk wat je dan zou doen. Vaak zul je merken dat je in staat bent om met zelfs het meest angstaanjagende scenario om te gaan. Dit vermindert de kracht van de wat als gedachte en geeft je een gevoel van controle.

ACT: Laat je gedachten komen en gaan zonder erin mee te gaan

In ACT gaat het er niet om je gedachten te veranderen, maar om er anders mee om te gaan. Een effectieve oefening is het visualiseren van je gedachten als wolken die voorbij drijven in de lucht. Dit helpt je om je gedachten – inclusief de “wat als” vragen – los te laten zonder erin meegezogen te worden.

Oefening:

  • Sluit je ogen en stel je voor dat je op een grasveld ligt en naar de lucht kijkt. Visualiseer je “wat als” gedachten als wolken die voorbij drijven. Merk ze op, geef ze een naam (“daar gaat mijn wat als gedachte”), maar laat ze zonder oordeel verder drijven. Dit zorgt ervoor dat je de gedachten niet probeert te controleren of te stoppen, maar accepteert dat ze er zijn zonder erin mee te gaan.

 

Door je gedachten op deze manier te observeren in plaats van ze actief te bestrijden, vermindert hun invloed op je emoties en gedrag.

Conclusie

“Wat als” vragen zijn vaak een reactie op onze angst voor het onbekende. Hoewel ze ons de illusie van controle geven, zorgen ze er juist voor dat we vast blijven zitten in piekergedachten en onzekerheid. Deze vragen beperken ons, vertragen onze beslissingen en belemmeren onze groei, zowel persoonlijk als professioneel.

Het doorbreken van deze gedachten begint met het inzicht dat we niet elke mogelijke uitkomst kunnen beheersen. Door bewust te worden van onze denkpatronen en alternatieve manieren te vinden om met onzekerheid om te gaan, kunnen we ons bevrijden van de verlammende kracht van wat-als gedachten. Uiteindelijk ligt de sleutel in het accepteren van het onzekere en het vertrouwen op ons vermogen om, ongeacht de uitkomst, de juiste keuzes te maken en verder te gaan.

Wil je graag samen op weg?

Ben je op zoek naar iemand die jou in je groeiproces kan ondersteunen? Neem dan eens een kijkje op de website van de praktijk en ontdek wat Yoeka voor jou kan betekenen. Of plan je afspraak voor een gesprek.

Yoeka biedt oplossingsgerichte therapie voor volwassenen bij angst- en stress gerelateerde klachten. En loopbaanbegeleiding met loopbaancheques erkend door VDAB.

Plan een afspraak

Vragen?

Heb je nog vragen, neem dan gerust contact op via onderstaand formulier. Of stel ze aan Charlotte de mot onze chatbot.

    wpChatIcon
    error: Content is protected !!