Meer over paniek en paniekaanvallen (2020)

Wat is paniek ? En wanneer spreken we van een paniekaanval?

Paniek is een opeenstapeling van veel negatieve emoties. Je staat voor een opdracht of nieuwe levensfase en hebt het gevoel dat het je aan bepaalde krachten ontbreekt om hier mee om te gaan. Er gaan zich allerlei gedachten afspelen in je hoofd en zo raak je in paniek.

Bij paniek ervaar je dus enkel psychologische symptomen. Het denkende brein is overactief in het bedenken van negatieve gedachten. Je kunt deze niet onder controle krijgen, hecht er waarde aan, en raakt in paniek.

Soms kan de angst zich verder ophopen. Deze angst kan, zoals bij paniek, ontstaan vanuit negatieve malende gedachten welke je niet onder controle krijgt of door een situatie waarmee je (al dan niet bewust) geconfronteerd wordt. Bij een paniekaanval treden er meerdere verschijnselen tegelijkertijd op. 

De verschijnselen kunnen zich op drie gebieden voordoen: lichamelijk, in de gedachten (cognitief) of in het gedrag.

Symptomen bij paniek en paniekaanval

lichamelijke klachten

Wanneer je een paniek aanval ervaart, wordt het orthosympatisch zenuwstelsel geactiveerd om het lichaam te beschermen voor dreigend gevaar. Je wordt in paraatheid van actie gebracht. We noemen dit ook wel het fight, flight of freeze principe. Het lichaam maakt je dus klaar om te vechten, vluchten of te bevriezen. Dit kan zich uiten in verschillende gevolgen zoals bv

  • Je spieren spannen zich op
  • Je krijgt het erg koud of juist heel warm
  • Je trilt
  • Je hebt het gevoel geen controle meer te hebben over je lichaam. Bij een intense ervaring, kan het voorkomen dat je daadwerkelijk geen contact meer hebt met je lichaam (een soort van out-of-body experience)
  • Je hart begint sneller te kloppen
  • Je pupillen worden groter
  • Je ervaart een duizelig gevoel in je hoofd
  • Je ademhaling wordt oppervlakkiger. Hierdoor is het mogelijk dat je gaat hyperventileren. Een paniekaanval kan dus hyperventilatie uitlokken.
  • … 

Je gedachten

Aangezien een paniekaanval een overweldigende ervaring is, schieten de denkende hersenen in actie om te begrijpen wat er aan de hand is. In de meeste gevallen vinden zij geen verklaring voor de optredende lichamelijke verschijnselen. Hierdoor gaat men denken dat er iets ernstig aan de hand is.

Vaak voorkomende gedachten bij een paniekaanval zijn bv

  • Ik word gek
  • Ik ga dood
  • Ik ben niet normaal
  • Er is iets ernstig aan de hand
  • Ik krijg een hartaanval
  • Iedereen kijkt naar mij
  • Ik moet hier nu weg
  • Ik verlies de controle
  • ….

Je gedrag

Tijdens een paniekaanval kan het zijn dat je geen controle meer lijkt te hebben over je lichaam. Dat je lichaam het als het ware van jou heeft overgenomen. Het kan zijn dat je verstijfd, dat je niets meer kunt.

Ook kan jij je onrustig of opgejaagd voelen. Het kan zijn dat je begint te ijsberen of onrustige bewegingen maakt met handen of voeten. Daarnaast kan het voorkomen dat je jezelf wilt wegstoppen omdat je je bekeken voelt, alsof je wilt vluchten.

Het kan eveneens zijn dat je erg kortaf bent. Je hebt de neiging anderen af te snauwen, kunt weinig verdragen.

Wanneer ontstaat angst voor de angst?

De eerste keer dat men een paniekaanval krijgt, is vaak erg overweldigend en beangstigend. Men wil ten allen tijde vermijden deze ervaring opnieuw te beleven. Hierdoor ga je extra focussen op het niet meer ervaren van een volgende paniekaanval.

Door deze extra focus wordt de kans op herhaling echter groter. Dit wordt ook wel de paradox van de roze olifant op rolschaatsen .

Terwijl je erg je best doet een nieuwe aanval te voorkomen, wordt de kans op een volgende aanval groter. De angst stijgt en zo kom je in een vicieuze cirkel terecht waarbij we spreken van ‘angst voor de angst’.

Paniekaanval oorzaak

Het lichaam is continu voor ons in de weer zodat we optimaal kunnen functioneren. Heel veel van deze processen verlopen onbewust. Zoals de ademhaling, spijsvertering, bloedsomloop, het hart dat klopt, ….

Deze processen vinden gewoon plaats en we worden ze niet gewaar. Bij een paniekaanval worden er functies geactiveerd die op dat ogenblik niet zinvol zijn bv het hart gaat sneller kloppen. Hoe meer aandacht je besteed aan het optreden van deze verschijnselen, hoe erger ze worden. Door er aandacht aan te besteden, geef je eigenlijk bevestiging aan de hersenen dat er wel degelijk iets ernstig aan de hand moet zijn waardoor deze nog meer hun best gaan doen om jou te beschermen. Een paniekaanval wordt gekenmerkt door onderstaande vicieuze cirkel.

de vicieuze cirkel van paniek paniekcirkel

Wat kan je doen wanneer je iemand kent die een paniekaanval krijgt?

Wanneer iemand in je naaste omgeving een paniekaanval krijgt, blijf dan zelf rustig. De persoon is er reeds meerdere malen in geslaagd een aanval te stoppen en kan dit ook deze keer opnieuw. Wanneer je zelf in paniek raakt, is dit zeker niet helpend voor de persoon die de aanval krijgt. 

Indien je het moeilijk vindt rustig te blijven, spreek dan op een moment dat je allebei rustig bent af wat je best doet wanneer de ander een aanval krijgt (bv je verplaatsen naar een andere ruimte).

Paniekaanval behandeling

Wanneer je nog niet veel last hebt gehad van paniekaanvallen, is het best weinig aandacht te besteden aan lichamelijke verschijnselen die al eens kunnen optreden. Zo gaan ze vanzelf weg. Het is zo dat al wat er in je lichaam op dat ogenblik gebeurt enkel en alleen plaatsvindt omdat je hersenen als het ware even in de war zijn. Er is niets ernstig of lichamelijk aan de hand. De lichamelijke gewaarwordingen zijn ongevaarlijk, je kunt ze zonder risico negeren.

Wanneer je in een fase zit waarbij de paniekaanvallen erg snel en plotseling lijken op te komen, is het waarschijnlijk dat ze ontstaan vanuit angst voor de angst. Je wordt op dat ogenblik zomaar overvallen door paniek zonder aantoonbare reden. In dit stadium is het bij aanvang van het proces moeilijker de eerste lichamelijke verschijnselen te herkennen en te negeren. Alles gaat immers zo snel. 

Belangrijk hier is dat je eerst leert aanvaarden dat dit met jou gebeurt. Daarna is het zinvol om je kijk op paniekaanvallen te veranderen. Zoals hierboven reeds gesteld zijn de aanvallen compleet ongevaarlijk en is het van belang de angst ervoor te verminderen. Een volgende stap is dat je aan de slag gaat met je stress en gedachten. Heb vooral vertrouwen in jezelf, in je eigen kunnen. Je bent er telkens weer in geslaagd uit een paniekaanval te komen, dus de volgende keer gaat het je vast en zeker ook weer lukken.

Wil je graag samen op weg?

Ben je op zoek naar iemand die jou, of je kind, in zijn groeiproces kan ondersteunen? Neem dan eens een kijkje op de website van de praktijk en ontdek wat Yoeka voor jou kan betekenen. Of plan je afspraak voor een gesprek.

Yoeka biedt oplossingsgerichte therapie voor kinderen (vanaf 7 jaar), jongeren en volwassenen bij angst- en stress gerelateerde klachten. En loopbaanbegeleiding met loopbaancheques erkend door VDAB.

Plan een afspraak

Vragen?

Heb je nog vragen, neem dan gerust contact op via onderstaand formulier. Of stel ze aan Charlotte de mot onze chatbot.